Gister maar weer eens op jacht geweest naar pannen. Het was géén groot genoegen en we kwamen weer (bijna) zonder pannen thuis. Natuurlijk had ik me degelijk voorbereid, o.m. op deze site; ik vond wel een paar nuttige raadgevingen, maar toch eigenlijk weinig van mensen die de ene pan met de andere vergelijken. En helaas zijn een paar van de meest veelbelovende tips inmiddels verouderd (pannen niet meer te koop).
Ik probeer dus maar de discussie wat aan te zwengelen, in de hoop op reacties en ervaringen.
RVS
Roestvast staal lijkt dé voor de hand liggende keus als het gewicht er wat minder toe doet: fiets- en autovakanties dus. Ze zijn érg sterk en je kunt ze desgewenst zómaar op een kampvuurtje zetten. Máár RVS geleidt de warmte slecht, dus dat betekent: aanbakken. Bij gewone RVS pannen wordt dat voor een goed deel verholpen door er een dikke aluminium of koperen bodem onder te maken, maar bij (min-of-meer lichtgewicht) kampeerpannen kan dat natuurlijk niet.
Ik had lang geleden een set, die ik na één kamp heb weggegeven. Een aantal jaren geleden toch wéér een set gekocht, op aandringen van mijn echtgenote die zich ongerust maakte over het (giftige) aluminiumoxide van mijn favoriete cookware. Die set, van BoCamp meen ik, had een koperlaag aan de buitenkant om de warmte beter te geleiden. Maar die laag was véél te dun om iets nuttigs uit te maken - het was echt een ramp, die pannen en nadat mijn echtgenote mij een tijdje met die dingen had zien worstelen besloot ze dat vergiftiging wellicht toch minder erg was dan mij zo te moeten zien lijden.
Mijn oordeel: niet geschikt om een lekker maaltje in te maken. (Waarmee ik overigens niet zeggen wil dat ze onbruikbaar zijn, natuurlijk; het is maar wat je ervan verwacht en eist. Maar als er nou toch betere alternatieven zijn...)
Titanium
Titanium is, qua gebruiksdoel, het andere uiterste: superlichtgewicht én erg sterk én geen vrees voor alu-oxide; hét materiaal voor de hiker die alles op z'n rug meedraagt (zoals wij soms), zou je zo zeggen. Maar: Titanium geleidt de warmte nog eens half zo goed als RVS. En daar komt nog bij, zoals Rob Plas (in deze thread: http://www.hiking-site.nl/prikbord/showthread.php?t=4762) opmerkt, dat titanium eigenlijk een heel zwaar metaal is, dat alléén zulke licht pannetjes oplevert omdat die van héél erg dun metaal gemaakt worden. Hoe dunner het materiaal, hoe minder de warmtegeleiding, dus zal die in de praktijk nog wel een stuk minder dan half zo goed als RVS zijn (en dát vond ik dus al rampzalig). Ik heb ze nooit geprobeerd maar ik geloof JAO (diezelfde thread) als hij zegt dat titaniumpannen eigenlijk alleen geschikt zijn om water in te koken. Nu kun je daar natuurlijk voor kiezen als als je op elke gram moet letten, maar persoonlijk vind ik dat toch wel een grote beperking, zelfs op een wandeltocht. Ze zijn bovendien peperduur en hoeveel brengt dat in grammen nou helemaal op als toch maar alleen één waterkookpannetje meeneemt? (Het enige succes van onze pannenjacht gister was een 1l waterkook-pannetje van aluminium; gewicht 90g.)
Aluminium
Wat mij betreft duidelijk hét materiaal. Het is beduidend lichter dan RVS en de warmtegeleiding is, als je puur naar het materiaal kijkt, zo'n 8 á 10 keer zo goed. En omdat het een minder sterk materiaal is dan staal zijn alu pannetjes bovendien iets dikker, dus in de praktijk is het verschil groter. Echter: vergelijken en uitwisselen van ervaringen wordt bemoeilijkt doordat er zoveel kwaliteiten aluminium (legeringen) en uitvoeringen bestaan.
'Gewoon' aluminium heeft twee nadelen:
- Het materiaal roest niet doordat er altijd direct (d.i. binnen seconden) een beschermende oxidelaag op komt. Dat oxide is giftig en er zijn mensen die dat niet erg zien zitten;
- Het is niet glad te polijsten (spiegelt niet als RVS), wat aanbakken en -koeken bevordert. (Waardoor je weer een deel van de winst door goede warmtegeleiding verliest.)
Bij (bijna) alle pannen die ik zag is aan die nadelen iets gedaan:
- Een anti-aanbak coating (met Tefal natuurlijk als bekendste producent). Kwetsbaar; niet bepaald slijtvast. En het spul is bovendien uiterst giftig, dus als je een keer iets te hard spatelt of je pannen niet tijdig vervangt dan had je - als het nou om gifstoffen gaat - maar beter ongecoat aluminium kunnen nemen. Ach, je moet er van houden en mee om kunnen (en willen) gaan denk ik; tefal pannen zijn niet voor niets reuze populair. Het neemt beide nadelen van aluminiumin elk geval volledig weg en zolang die laag goed blijft het je er een ideale kampeerpan aan. Ik zag aantrekkelijk sets van Tefal en Camping Gaz, en zéér leuke (en leuk geprijsde: €30,-) set van BoCamp waarvan de pannetjes tot de allerlichtste behoorden.
Maar niks voor mij want ik heb er bezwaar tegen om elke paar jaar een set pannen weg te gooien en bovendien breng ik de vereiste zachtzinnige zorgvuldigheid niet op - dat lukt me thuis niet eens, laat staan in de somtijds barre omstandigheden van een trektocht.
- Je kunt er ook aan de binnenkant een ander metaal op plakken, bijv. RVS of Titanium. Primus heeft pannen met een 'titanium anti-aanbaklaag' - ik zou er graag ervaringen over horen. Ergens op deze site las ik over pannen met een 0,2mm RVS laag aan de binnenkant. Dat lijkt me wel wat, althans voor de fiets- en autotochtjes, want het zal wel relatief zwaar zijn. Maar in hoeverre werkt dat RVS als 'anti-aanbak'? Heeft iemand er ervaring mee?
- Geanodiseerd aluminium heeft een behandeling ondergaan waardoor het harder wordt en de porieën minder diep worden. De meeste nu verkochte pannen zijn daardoor grijs-bruin van kleur, maar dat hoeft niet; ze kunnen erook uit zien als gewoon aluminium, maar dan wel opvallend glad met een 'zijdeglans'. Door het anodiseren wordt het materiaal harder en de porieën sluiten zich; er vormt zich dan nauwelijks oxide meer en de pan heeft 'natuurlijke' anti-aanbak eigenschappen. (En van dat 'nauwelijks oxide' moet je niet schrikken; het is minder dan je sowieso dagelijks binnen krijgt in je voedsel, want het zit zowat overal in; aluminium is het meest voorkomende metaal op aarde.)
Dit laatste materiaal is mijn keuze; dat zat erin. Maar de vraag doet zich natuurlijk voor: waarom gebruikt niet iederéén dat? Kan iemand daar iets over zeggen? Het kán nauurlijk zijn dat ik bevooroordeeld ben. Tot voor kort kookte ik namelijk op SIGG pannen van geanodiseerd aluminium die ik 35 (!) jaar geleden kocht (ja, ja, jongens en meisjes: hier spreekt een ouwe ***.) Elk jaar intensief gebruikt en geschrobt met schuursponsjes en zelfs nu en dan met zand en echt nooit voorzichtig een houten spateltje gebruikt. Nu, inmiddels vol butsen en builen, zijn ze nog steeds in een wip schoon. Ze glanzen ook nog steeds. (Maar in de kookpan zit nu een gaatje, vandaar onze zoektocht.) Maar helaas, helaas: SIGG maakt geen pannen meer. Onbegrijpelijk, voor mij. (Ik kwam ze nog tegen op deze site in oude threads uit 2002...)
Ik lees op diverse (Engelstalige) sites wel wat gemengde berichten: het anodiseren zou een laag vormen die je, net als een anti-aanbaklaag, gemakkelijk kunt krassen en die er op den duur af gaat. Dat klopt in het geheel niet met mijn praktijkervaring. Maar ik denk dat hierbij een rol speelt dat er zoveel verschillende aluminiumlegeringen, dus zoveel verschillende kwaliteiten bestaan. Dát is dan ook mijn wantrouwen tegen wat ik nu te koop zie: het lijkt me té goedkoop, tenminste als ik het vergelijk met mijn oude pan waarvoor ik destijds, als ik me het goed herinner, bijna vijftig gulden betaalde. (Anderzijds kan het natuurlijk óók zijn dat ze die dingen nu veel goedkoper kunnen maken...)
Enfin, ik hoop dat ik voldoende heb aangedragen om wat feedback te krijgen. Als je het over een specifieke pan hebt, vermeldt dan alsjeblieft inhoud en gewicht, want dat speelt voor ons een grote rol.
met groet! Hans
PS: een paar warmtegeleidingscoëfficenten:
Titaniumlegeringen: 7 á 8
RVS: 14 á 17
Aluminium: 120 á 160
Bedenk daarbij dat ook de dikte een rol speelt: 2x zo dik betekent 2x zo goede geleiding.
Ik probeer dus maar de discussie wat aan te zwengelen, in de hoop op reacties en ervaringen.
RVS
Roestvast staal lijkt dé voor de hand liggende keus als het gewicht er wat minder toe doet: fiets- en autovakanties dus. Ze zijn érg sterk en je kunt ze desgewenst zómaar op een kampvuurtje zetten. Máár RVS geleidt de warmte slecht, dus dat betekent: aanbakken. Bij gewone RVS pannen wordt dat voor een goed deel verholpen door er een dikke aluminium of koperen bodem onder te maken, maar bij (min-of-meer lichtgewicht) kampeerpannen kan dat natuurlijk niet.
Ik had lang geleden een set, die ik na één kamp heb weggegeven. Een aantal jaren geleden toch wéér een set gekocht, op aandringen van mijn echtgenote die zich ongerust maakte over het (giftige) aluminiumoxide van mijn favoriete cookware. Die set, van BoCamp meen ik, had een koperlaag aan de buitenkant om de warmte beter te geleiden. Maar die laag was véél te dun om iets nuttigs uit te maken - het was echt een ramp, die pannen en nadat mijn echtgenote mij een tijdje met die dingen had zien worstelen besloot ze dat vergiftiging wellicht toch minder erg was dan mij zo te moeten zien lijden.
Mijn oordeel: niet geschikt om een lekker maaltje in te maken. (Waarmee ik overigens niet zeggen wil dat ze onbruikbaar zijn, natuurlijk; het is maar wat je ervan verwacht en eist. Maar als er nou toch betere alternatieven zijn...)
Titanium
Titanium is, qua gebruiksdoel, het andere uiterste: superlichtgewicht én erg sterk én geen vrees voor alu-oxide; hét materiaal voor de hiker die alles op z'n rug meedraagt (zoals wij soms), zou je zo zeggen. Maar: Titanium geleidt de warmte nog eens half zo goed als RVS. En daar komt nog bij, zoals Rob Plas (in deze thread: http://www.hiking-site.nl/prikbord/showthread.php?t=4762) opmerkt, dat titanium eigenlijk een heel zwaar metaal is, dat alléén zulke licht pannetjes oplevert omdat die van héél erg dun metaal gemaakt worden. Hoe dunner het materiaal, hoe minder de warmtegeleiding, dus zal die in de praktijk nog wel een stuk minder dan half zo goed als RVS zijn (en dát vond ik dus al rampzalig). Ik heb ze nooit geprobeerd maar ik geloof JAO (diezelfde thread) als hij zegt dat titaniumpannen eigenlijk alleen geschikt zijn om water in te koken. Nu kun je daar natuurlijk voor kiezen als als je op elke gram moet letten, maar persoonlijk vind ik dat toch wel een grote beperking, zelfs op een wandeltocht. Ze zijn bovendien peperduur en hoeveel brengt dat in grammen nou helemaal op als toch maar alleen één waterkookpannetje meeneemt? (Het enige succes van onze pannenjacht gister was een 1l waterkook-pannetje van aluminium; gewicht 90g.)
Aluminium
Wat mij betreft duidelijk hét materiaal. Het is beduidend lichter dan RVS en de warmtegeleiding is, als je puur naar het materiaal kijkt, zo'n 8 á 10 keer zo goed. En omdat het een minder sterk materiaal is dan staal zijn alu pannetjes bovendien iets dikker, dus in de praktijk is het verschil groter. Echter: vergelijken en uitwisselen van ervaringen wordt bemoeilijkt doordat er zoveel kwaliteiten aluminium (legeringen) en uitvoeringen bestaan.
'Gewoon' aluminium heeft twee nadelen:
- Het materiaal roest niet doordat er altijd direct (d.i. binnen seconden) een beschermende oxidelaag op komt. Dat oxide is giftig en er zijn mensen die dat niet erg zien zitten;
- Het is niet glad te polijsten (spiegelt niet als RVS), wat aanbakken en -koeken bevordert. (Waardoor je weer een deel van de winst door goede warmtegeleiding verliest.)
Bij (bijna) alle pannen die ik zag is aan die nadelen iets gedaan:
- Een anti-aanbak coating (met Tefal natuurlijk als bekendste producent). Kwetsbaar; niet bepaald slijtvast. En het spul is bovendien uiterst giftig, dus als je een keer iets te hard spatelt of je pannen niet tijdig vervangt dan had je - als het nou om gifstoffen gaat - maar beter ongecoat aluminium kunnen nemen. Ach, je moet er van houden en mee om kunnen (en willen) gaan denk ik; tefal pannen zijn niet voor niets reuze populair. Het neemt beide nadelen van aluminiumin elk geval volledig weg en zolang die laag goed blijft het je er een ideale kampeerpan aan. Ik zag aantrekkelijk sets van Tefal en Camping Gaz, en zéér leuke (en leuk geprijsde: €30,-) set van BoCamp waarvan de pannetjes tot de allerlichtste behoorden.
Maar niks voor mij want ik heb er bezwaar tegen om elke paar jaar een set pannen weg te gooien en bovendien breng ik de vereiste zachtzinnige zorgvuldigheid niet op - dat lukt me thuis niet eens, laat staan in de somtijds barre omstandigheden van een trektocht.
- Je kunt er ook aan de binnenkant een ander metaal op plakken, bijv. RVS of Titanium. Primus heeft pannen met een 'titanium anti-aanbaklaag' - ik zou er graag ervaringen over horen. Ergens op deze site las ik over pannen met een 0,2mm RVS laag aan de binnenkant. Dat lijkt me wel wat, althans voor de fiets- en autotochtjes, want het zal wel relatief zwaar zijn. Maar in hoeverre werkt dat RVS als 'anti-aanbak'? Heeft iemand er ervaring mee?
- Geanodiseerd aluminium heeft een behandeling ondergaan waardoor het harder wordt en de porieën minder diep worden. De meeste nu verkochte pannen zijn daardoor grijs-bruin van kleur, maar dat hoeft niet; ze kunnen erook uit zien als gewoon aluminium, maar dan wel opvallend glad met een 'zijdeglans'. Door het anodiseren wordt het materiaal harder en de porieën sluiten zich; er vormt zich dan nauwelijks oxide meer en de pan heeft 'natuurlijke' anti-aanbak eigenschappen. (En van dat 'nauwelijks oxide' moet je niet schrikken; het is minder dan je sowieso dagelijks binnen krijgt in je voedsel, want het zit zowat overal in; aluminium is het meest voorkomende metaal op aarde.)
Dit laatste materiaal is mijn keuze; dat zat erin. Maar de vraag doet zich natuurlijk voor: waarom gebruikt niet iederéén dat? Kan iemand daar iets over zeggen? Het kán nauurlijk zijn dat ik bevooroordeeld ben. Tot voor kort kookte ik namelijk op SIGG pannen van geanodiseerd aluminium die ik 35 (!) jaar geleden kocht (ja, ja, jongens en meisjes: hier spreekt een ouwe ***.) Elk jaar intensief gebruikt en geschrobt met schuursponsjes en zelfs nu en dan met zand en echt nooit voorzichtig een houten spateltje gebruikt. Nu, inmiddels vol butsen en builen, zijn ze nog steeds in een wip schoon. Ze glanzen ook nog steeds. (Maar in de kookpan zit nu een gaatje, vandaar onze zoektocht.) Maar helaas, helaas: SIGG maakt geen pannen meer. Onbegrijpelijk, voor mij. (Ik kwam ze nog tegen op deze site in oude threads uit 2002...)
Ik lees op diverse (Engelstalige) sites wel wat gemengde berichten: het anodiseren zou een laag vormen die je, net als een anti-aanbaklaag, gemakkelijk kunt krassen en die er op den duur af gaat. Dat klopt in het geheel niet met mijn praktijkervaring. Maar ik denk dat hierbij een rol speelt dat er zoveel verschillende aluminiumlegeringen, dus zoveel verschillende kwaliteiten bestaan. Dát is dan ook mijn wantrouwen tegen wat ik nu te koop zie: het lijkt me té goedkoop, tenminste als ik het vergelijk met mijn oude pan waarvoor ik destijds, als ik me het goed herinner, bijna vijftig gulden betaalde. (Anderzijds kan het natuurlijk óók zijn dat ze die dingen nu veel goedkoper kunnen maken...)
Enfin, ik hoop dat ik voldoende heb aangedragen om wat feedback te krijgen. Als je het over een specifieke pan hebt, vermeldt dan alsjeblieft inhoud en gewicht, want dat speelt voor ons een grote rol.
met groet! Hans
PS: een paar warmtegeleidingscoëfficenten:
Titaniumlegeringen: 7 á 8
RVS: 14 á 17
Aluminium: 120 á 160
Bedenk daarbij dat ook de dikte een rol speelt: 2x zo dik betekent 2x zo goede geleiding.