Schotland winter 2002 (deel 1)

Dag 1 Zaterdag 27/4:

Inleiding
Als ik door de ventilatieopening van mijn tent naar buiten kijk, zie ik in het heldere licht van de volle maan vrijwel onophoudelijk vlagen sneeuw voorbij stuiven. Ik zie de indrukwekkende westzijde van de Ben MacDui glimmen in het maanlicht. Tussen onze bivakplaats en de Ben is een dal dat wordt gevormd door steile wanden aan beide kanten. Op de BenMacDui stormt het ook; er hangt een niet scherp begrensde pluim rond het topplateau. Boven ons en een aantal kilometers naar het zuiden, ligt het topplateau van Breariach waar we morgen verder naar zullen stijgen. Ik voel in mijn dikke donzen slaapzak en haal er een Sigg drinkfles uit. De thermohoes gaat een klein eindje open en ik draai de dop er met mijn gehandschoende hand voorzichtig af. Ik zet de fles aan mijn droge lippen en neem een teugje van het warme water. Nadat ik alles netjes heb teruggestopt, kruip ik weer diep in de zak en lees verder in 'Himalaya Dagboek' van Bart Vos. Martijn ligt in het donker naar het tentdak te staren. Hij heeft geen zin in lezen. Ik probeer rustig te lezen, maar de huilende wind en het klapperende doek houden me meer bezig dan de beschrijving van het geruzie van de klimmers in het basiskamp van de Everest. In mijn gedachten probeer ik na te gaan of ik alle haringen stevig heb verankerd. Op de rotsige plekken heb ik de keiharde rotspennen gebruikt. Met de pickel heb ik ze er knoerhard ingeramd. De splinters vlogen van het hardhouten kleine latje wat we op de haringen plaatsten. De scheerlijnen staan netjes strak en de sneeuwflappen zijn voorzien van brokken sneeuw en enkele keien. Binnen een kwartier was het karwei geklaard. Door de storm waren de rugzakken echter in no time bedekt geraakt onder de sneeuw. Daarna was ik Martijn gaan helpen die, gehurkt naast de XGK, grote scheppen sneeuw uit de sneeuwzak in zijn pan gooide. Door de brandstoffles flink op druk te houden, voorkwam hij een te klein vlammetje wat snel zou uitwaaien. Hoewel de XGK een ontzettend lawaai produceert, viel dit bijna helemaal weg in het geraas van de wind. Met de capuchon op en het gezicht uit de wind probeerden we water aan de kook te krijgen. Eenmaal aan de kook gebracht, werd pan met deksel in een isolerend hoesje geschoven en in de tent gezet. Na het koken waren we de tent ingevlucht en hadden we het goedje, zittend in de slaapzakken, opgepeuzeld.

Ik kijk nog eens naar boven. Hoewel het doek klappert, geeft de tent geen krimp. De tent vervormt niet eens. Aan Martijn z'n kant stuift de sneeuw tegen de tent. Hij heeft de ventilatieopeningen dichtgeritst. Ik moet er niet aan denken dat dat niet zou kunnen. Binnen enkele minuten zou de complete tent met sneeuw gevuld zijn. Zoiets zou rampzalig zijn.

Voorbereidingen
Een paar maanden geleden ontstond het idee om, na een aantal bergtrektochten in de zomer, nu ook eens in de winter naar Schotland te gaan. We vernamen uit verschillende bronnen dat het in Schotland in de winter ontzettend tekeer kan gaan. Het kan stormen, sneeuwen, maar het kan ook relatief warm zijn en er kan zelfs regen vallen. Groot-Britannië is een eiland en kan dus sterk verschillende weersomstandigheden hebben. Uit onze bronnen bleek het oostelijke gedeelte van de highlands, de Grampian mountains het droogst en koudst te zijn. De Cairngorms leek ons een mooi gebied. In dit gebied bevindt zich een groot aantal Munro's (bergen boven 914 meter) die immens grote topplateau's hebben. Tussen de Munro's bevinden zich uitgestrekte, smalle dalen waar hooguit een in de winter slecht begaanbaar voetpad doorheen loopt. Er zijn enkele bothies (schuilhutjes) te vinden die lang niet altijd waterdicht zijn. Men is zelfs bezig om deze hutjes te verwijderen, omdat deze de mensen de kans geven om ver in het gebied door te dringen. Dit blijkt onherroepelijk te leiden tot verhoogde activiteit van de reddingsdienst. Verder is hout schaars in Schotland en de kans dat je een gevuld houthok aantreft is klein. Het was ook niet onze bedoeling om gebruik te maken van deze hutjes. We zouden een tent meenemen. Vorig jaar bezochten Martijn en ik de Ardeche in de winter. We hadden beiden onze tent mee. Tijdens die tocht droeg ik een rugzak die veel te zwaar was. Nu zouden we het heel anders doen. We zouden 1 tent meenemen. Met de stormen van Schotland in mijn achterhoofd liet ik mijn tunneltje in de kast liggen en ging op zoek naar een betere tent. Wekenlang verveelde ik iedereen met lange monologen over alle soorten materialen, constructies, gewichten en prijzen. Een ontzettend moeilijke keuze. Uiteindelijk kon ik een mooie deal sluiten met Bever. Het werd de Lowland Conquest, een stormvaste 3-stoks koepel met een verfijnd ventilatie systeem. Ook mijn slaapzak moest eraan geloven. Mijn vorige constructie was te zwaar. Nu wilde ik een li chte donsslaapzak. De nieuwe slaapzak uit San José ging 1423 gram wegen, inclusief foedraal en isoleerde beter dan mijn vorige constructie.
Uren en dagen besteedden Martijn en ik aan het bespreken van alle uitrustingsstukken. We namen werkelijk geen gram teveel mee. Onze minutieuze paklijsten legden we naast elkaar en toen begon het strepen. Natuurlijk werden de laatste dagen op het laatste nippertje nog een paar veranderingen doorgevoerd, maar uiteindelijk was alles keurig geregeld.
Niet alleen de uitrusting verdiende aandacht. Ook onze lichamelijke conditie moest goed in orde zijn. We probeerden veel te sporten. Ik liep om de dag vanaf de universiteit een kilometer of 6 a 7 hard door het park. In het weekend werd er gewandeld, het liefst met een flinke rugzak.
Twee weken van te voren kampeerden we nog een paar keer met de volledige bivakuitrusting en testten onze nieuwe kookprocedures. We schaafden een paar dingetjes bij en perfectioneerden andere dingen. We wandelden in het donker. We oefenden de pickelrem op een zandhelling en ik zat thuis op de grond in plaats van op de bank om vast te wennen aan het zitten op een matje. Het voelde alsof we gingen meedoen aan een expeditie en ik vroeg me regelmatig af wanneer iets een expeditie genoemd mag worden. Schotland is niet ver weg en we zouden ook maar 10 dagen wegblijven, maar toch ben ik er ook nu nog van overtuigd dat zo'n tocht een intens goede voorbereiding vraagt. De Cairngorms worden niet voor niets het Antarctica van Groot-Brittannië genoemd. De Munro's die wij zouden gaan beklimmen zijn allemaal zonder touw (afhankelijk van de route) te doen. Dat neemt niet weg dat uitglijden op steile stukken ongeoorloofd is. Daar kwam nog bij dat er in Schotland met grote regelmaat lawines voorkomen. Absoluut iets om rekening mee te houden. Voor ons was de complicerende factor tijdens de hele tocht het kamperen in gevaarlijk terrein. Als je weet dat je na een dag 'munrobaggen' 's avonds weer lekker bij de kachel zit, is dat heel anders dan dat je 's avonds in je tent ligt. Je kan je minder fouten en slordigheden permitteren. Een paar natte schoenen zijn na een nachtje in de droogkamer een heel eind droog. Na een nachtje in een tent zijn ze echter stijf bevroren.
Het volgende stukje komt uit een verslag getiteld: 'the future of the Cairngorms part 1'.
It is the plateaux, the largest areas of ground in Britain over 900 m (3000 ft), that are most notorious for their blizzards, gales and other severe weather. Snow beds persist into summer here, and the plants and animals have evolved superbly to survive the harsh conditions. Many of the plants, birds and insects would make people from Greenland or northern Canada feel at home. This is arctic Britain…Here is the most important area for mountain wildlife in the British Isles, and the most important for arctic-like wildlife in the EEC countries. Nowhere else in Western Europe, apart from Iceland and Scandinavia, can you see such arctic-like terrain or feel so strongly that you are in the arctic.

Dag 1
Eindelijk was het dan zover. Op 18 december vertrokken we vanuit nederland. M'n rugzak woog ongeveer 17 kilo. Daar zat dan een complete bivakuitrusting, eten voor 5 dagen, pickel, stijgijzers en nog veel meer in. De reis verliep voorspoedig. We namen de trein naar Schiphol, het vliegtuig naar Glasgow en daar de trein naar Aviemore. In Aviemore arriveerden we rond 20:00 uur. Hongerig liepen we het dorp in en aten nog een bakje friet bij het eetcafé. Nadat we de juiste kleren hadden aangedaan, vertrokken we het bos in om nog 1 uur door te lopen en dan de tent op te zetten. Het lopen vond ik plezierig na een hele dag te hebben gezeten. Onder het lopen zagen we af en toe de witte bergen glinsteren in het licht van de maan. Diezelfde maan zorgde ervoor dat we net genoeg konden zien om niet onderuit te gaan. Na ruim een uur te hebben gelopen, zochten we een vlak stukje uit en zetten de tent op. We kropen direct in de slaapzakken en vielen vrij snel in slaap.

Dag 2
De volgende ochtend stonden we vroeg op om het schaarse daglicht goed te benutten. Tijdens een mooie dag zouden we zo'n 6, 5 uur daglicht kunnen benutten. Met de schemer erbij kwam er nog een klein uur bij. Tijdens donkere dagen zou dit al snel teruglopen tot onder de 7 uur. Dit betekende dat we in het donker ontbeten en net na de schemer vertrokken. Al met al spendeerden we dus ruim 16 uur per etmaal in de tent. Een comfortabel matje is dan het zeulen wel waard.
We liepen nog enkele uren door het bos, terwijl we langzaam aan wat hoogte wonnen. Na verloop van tijd werd het bos wat dunner en het pad iets steiler. Toen bereikten we het begin van de vallei Lairig Ghru. Links en rechts van ons zagen we de steile wanden van de omliggende bergen en nog wat hoger zagen we de sneeuw liggen. Vanuit mijn binnenzak kwam mijn kijkertje tevoorschijn en aandachtig bekeken we de omliggende bergen en de sneeuw. Het leek erop dat Breariach minder sneeuw op de noordzijde en oostzijde had liggen dan Ben MacDui. Na de vallei nog een kilometer of 2 vervolgd te hebben, staken we een riviertje over en begonnen we te stijgen. Koud was het niet; het vroor hooguit een graad of 4. De wind maakte het op de geëxponeerde stukken echter heel wat kouder. Zolang we in de beschutting van de berg stegen, droeg ik alleen een fleecevest over mijn thermisch ondergoed.

Naarmate we hoger kwamen, werd het kouder en lag er meer sneeuw. Op een gegeven moment begonnen we aan een steiler stuk waar heel wat sneeuw lag. Grote rotsblokken staken boven de sneeuw uit. Na een slok water en een paar pinda's bevestigden we de stijgijzers onder de schoenen en namen we de pickel in de hand. De wandelstokken werden ingeschoven en aan de compressiebanden van de rugzak gehangen. Na verloop van tijd bereikten we een graat van waaraf we ontzettend ver konden kijken. Overal om ons heen zagen we besneeuwde bergen. Prachtige afgeronde toppen en plateaus. Wat lager bevonden zich bergen waar geen sneeuw op lag. Direct werden we blootgesteld aan de wind en snel trokken we de jacks aan. We vervolgden de graat nog een klein eindje, maar de tijd begon te dringen. Het zou straks donker zijn en we wilden graag voor die tijd een bivakplek vinden. Ik steeg nog een stuk verder, maar ik kwam weer terug. De meest vlakke plek was toch het kleine plateautje op de winderige graat. Hier zetten we de tent op, terwijl de wind steeds verder in kracht toenam.

Nog eens leg ik mijn boek opzij en kijk naar het dak. Allemachtig, die windstoten! Wat een geweld! Toch geeft de tent geen krimp. Ik brom wat over die verdomde windstoten, maar Martijn heeft er geen last van. "Joeri man…die tent van jou zit gewoon te lachen om dat briesje……nee, geen probleem'. Het zal best, maar ik vind de herrie tamelijk vervelend. Ik trek de tochtkraag een beetje aan en sla m'n boekje weer open. Hoe is het inmiddels in het basiskamp bij de Everest? Als ik bij een interessante passage kom, lees ik het hardop voor aan Martijn. Soms liggen we in een deuk. Soms schudden we bewonderend ons hoofd. Af en toe menen we wat gedachtegangen te kunnen herkennen in de expeditieleden. Zo tegen achten doe ik m'n boekje dicht en grijp naar mijn verzorgingsfoedraaltje naast m'n hoofd. 'Ik ga de tandjes maar eens poetsen,' zeg ik al gapend tegen mijn tochtgenoot. Martijn bromt instemmend. 'Eerst moet ik even pissen,' zeg ik misschien iets te vrolijk. Martijn begint direct te zwammen over z'n slaapzak en andere spullen. Als ik daar overheen pis, zal ik de Ben MacDui niet halen. Hij herinnert zich nog de geluiden uit mijn tent toen ik vorig jaar 's avonds rustig aan het pissen was. Sindsdien heeft hij een fobie ontwikkelt voor mijn pisgedrag. Tot nu toe is er echter nooit wat fout gegaan. Terwijl ik mijn pisfles dichtschroef, bedenk ik opeens dat ik zometeen in deze zelfde fles mijn tandpasta zal moeten uitspugen. Als ik dit banale feitje enigszins bedremmeld aan Martijn meedeel, gaat er bijna een luid gejuich op. We mogen allebei graag een beetje lachen om elkaars onnozele dingen.
Ondanks het beuken van de wind tegen de tent val ik binnen niet al te lange tijd in slaap.

Dag 3
's Nachts word ik verschillende keren wakker van de dorst. Voorzichtig drink ik dan wat uit mijn drinkfles. Het water is lekker lauw. Naarmate de nacht vordert, neemt de wind in kracht af. Tegen de ochtend is er niets meer te merken van de omstuimige weersomstandigheden van gisteren. Het heeft een graadje of 6 gevroren. Niet bijzonder koud, maar wel genoeg om de sneeuw te laten liggen. Als ik weer door het tunneltje naar buiten kijk, zie ik een bijna strakblauwe lucht. Een klein beetje cirrus is het enige. We vertrekken nadat het licht is geworden. We binden meteen al de stijgijzers onder en pakken de pickel in de hand. Hoewel het terrein hier nog niet erg steil is, doet de pickel ook uitstekend dienst als steunpuntje op de rotsen.
Af en toe zakken we tot ver over de knieën in de sneeuw. Al snel krijg ik het warm en trek m'n jack uit. Met alleen de fleece over het ondergoed stijgen we verder. Af en toe blijf ik even staan om uit te puffen en om goed om me heen te kijken. Het is werkelijk schitterend: Overal om ons heen zijn besneeuwde bergen die scherp afsteken tegen de strakblauwe lucht. De karakteristieke welvingen van de Ben MacDui, de omliggende bergen en boven ons het topplateau van Breariach met verschillende subtoppen. We stijgen nog een meter of 100 over een vrij steil sneeuwveld, voordat we de graat naar de top kunnen belopen. Tijdens het steile stukje leun ik om de 30 stappen even op mijn pickel om een paar seconden uit te puffen. Ik draai mijn hoofd dan naar achter en kijk naar beneden. Ongelofelijk dat we hier zijn. Martijn staat boven op de graat te wachten en grijpt zijn camera uit z'n binnenzak. We maken een foto met de zelfontspanner en ik zet mijn zonnebril op. De zon heeft hier vrij spel en weerkaatst heel wat licht via de sneeuw m'n ogen in. De bril houdt alles netjes tegen.
Na een slok water en een paar hokjes chocolade gaan we verder. Het uitzicht vanaf deze graat is verpletterend. We zien nu de krul van Breariach, waar we helemaal overheen zullen lopen. Het is opmerkelijk dat kleine verschillen in hoogte veel uitmaken voor de eigenschap van de sneeuw. Op sommige stukken is de sneeuw zacht en zakken we er diep in weg, terwijl een meter verder de sneeuw keihard is.

Na een klein stukje stijgen bereiken we het hoogste punt van Breariach. We kunnen nu het hele plateau overzien. Voor ons ligt een gigantisch veld met een dik pak sneeuw en wat kleine hoogteverschillen erin. Links van ons kijken we zo'n 700 meter omlaag langs een steile rotswand. Boven ons is de lucht nog steeds blauw. We lopen verder over het plateau, af en toe zwoegend door de diepe sneeuw. Het plateau is zo groot dat het ons bijna 3 kwartier kost voordat we bij de andere kant van de berg zijn aangekomen. Daar gooien we de rugzakken even af om een beetje te drinken en te eten. We bekijken vast hoe we verder moeten op de kaart en proberen al te bepalen waar een eventuele bivakplaats goed zou kunnen worden gemaakt.

Vlak tussen twee toppen van Cairn Toul ligt een vrij vlakke, brede graat. Aan de kant uit de wind, net naast de graat, maken we met de pickels een soort plateautje en stampen dat goed aan. We steken samen de stokken door de sleuven en zetten de tent met een paar haringen vast. Omdat het nog niet donker is en omdat het ook niet erg koud is, loop ik met de pickel in de hand naar een klein hellinkje een eindje verderop. Hier oefenen we nog even de pickelrem. Tot onze grote tevredenheid geeft dat geen problemen. We bekijken de langzaam ondergaande zon die de besneeuwde bergen een roze tint geeft. Dan gaat Martijn zich met de brander bemoeien en ik ga de tent verder stevig verankeren. Alle scheerlijnen zet ik goed vast. Het valt echter niet mee om de haringen voldoende grip te geven. Er ligt niet genoeg sneeuw om voorwerpen diep te kunnen ingraven, maar er ligt teveel sneeuw om de haringen tot in de grond te kunnen slaan. De haringen met het V-profiel geven te weinig grip in de sneeuw, maar kunnen niet goed worden ingeslagen. De bolderpennen bewijzen ook in dit terrein de beste keuze te zijn. Ze zijn lang genoeg om ze een flink eind in de ondergrond te drijven en ze kunnen de stevige klappen best hebben. Op de sneeuwflappen gooi ik zo veel mogelijk sneeuw. De slaapzakken, matjes, verschillende foedralen en voorraadflessen leg ik in de tent. In de luifel drapeer ik de stukjes aquafoil die overdag dienen als matje voor de rugzak. Hier komen de twee rugzakken te liggen. In de binnentent liggen alle spullen die nodig zijn om de nacht door te komen. Zodoende hoeft 's avonds de binnentent in principe niet meer open.
Martijn is inmiddels zover. Het water is gekookt en de pasta is ook even aan de kook gebracht. We kloppen de kleren vrij van sneeuw, maken de schoenen en gamaschen los en kruipen de tent in. Nadat we om beurten de matjes hebben opgeblazen, is het tijd om de pan op schoot te zetten en eens even lekker te gaan eten. Bij de macaroni gooi ik een beetje soeppoeder en wat pinda's. Het smaakt me weer prima.
Nadat ik mijn eten naar binnen heb gewerkt, kan ik eindelijk even de rug ontspannen. Voorzichtig ga ik op mijn buik liggen en druk me omhoog met de ellebogen onder mijn buik. Daarna zoek ik m'n boekje op en ga heerlijk liggen lezen. Ik ben blij dat ik wat te lezen heb meegenomen. Het brengt je even op andere gedachten en dat is prettig.
We doen op tijd de lampjes uit en ik slaap als een os.

Joeri van der Kloet