Bhutan voor AV'23

So, you’re about to start the Jomolhari and Lunanatrek. You realize that there’s no good map, we can get lost or walk into a bear or a snowleopard, it’s going to be very cold and we can get stuck between two passes? There are no helicopters in Bhutan and the telephone is not working. Even the satelite telephone gives problems sometimes and if you reach somebody they can’t do a thing anyway. Very little few people end the trekking but if youre half way you can’t give up anymore because there will be no way back. You still want to go?
“ Yes” klonk het als 1 stem uit vijf Nederlandse monden.

De Jomolhari en Lunana trek staat in de rest van de wereld bekend als de Snowmantrek. Er zijn verschillende verhalen over de naamgeving van de trek en in al deze verhalen komt het bestaan van de Yeti naar voren. Bij gunstige omstandigheden verblijf je meer dan drie weken boven de 4000 meter. Je passeert 11 passen waarvan er vijf boven de 5000 meter liggen en bij gunstige omstandigheden slaap je minimaal drie nachten op deze hoogte. In de nacht vriest het tot -20 graden en in de ochtend trek je standaard diep bevroren schoenen aan. Er is een kaart van het gebied waar we doorheen trekken, alleen klopt geen van de aangegeven hoogten, de passen staan verkeerd in getekend en nederzettingen bestaan wel of niet, afhankelijk van de tijd van het jaar. De enigen die weten hoe de route ongeveer loopt zijn degenen die deze gelopen hebben. En gelukkig hadden we er daar een van bij ons.

Bhutan, een land wat zijn natuurlijke hulpbronnen niet opkrijgt, waar de rijkdom van het land wordt gemeten in het geluksgevoel van zijn inwoners. Het land wordt geregeerd door een koning en een gekozen president maar de Budistische leiders hebben minimaal net zo veel inspraak en completeren deze “ Trias Politica”. De inwoners lopen in klederdracht, scholing en zorg is gratis en een ieder zal Engels moeten leren om de taalkloof tussen de vele dialecten en verschillende talen in het land te overbruggen. Het schrift bestaat pas een aantal jaar en ook het ruilen van goederen is inmiddels vervangen door een geld economie. Het land is sinds enkele jaren ontsloten voor toerisme maar de “ buitenlander” wordt mondjesmaat, gecontroleerd en onder toezicht toegelaten. En in dit sprookjesachtige land waar men overtuigd is van een geestenwereld naast de mensenwereld gaan ik, Marije Meeuwes samen met een viertal andere Nederlanders proberen de volgens de boekjes en verhalen, zwaarste trekking van de wereld te volbrengen.

De route loopt vanaf Paro aan de westkant van het land naar het noorden over de voeten van verschillende 7000-ers die Bhutan en Tibet van elkaar scheiden. Richting het oosten vervolgd de route tot ongeveer halverwege het land waarna er via een aantal extreme passen afgezakt wordt naar het zuiden om de bewoonde wereld te bereiken. De hele trekking wordt er gekampeerd en we worden vergezeld door zes Bhutanesen die als taak hebben om de trekking goed te laten verlopen en te zorgen dat wij ons niet begeven op andere plekken dan welke op het visum heel nauwkeurig staan omschreven. In het noorden, vlak onder de Tibetaanse grens, is het point of no return. Er is nog 1 mogelijkheid om eerder af te dalen maar zodra de eerste 5000 meter pas is gepasseerd en het weer omslaat zit je ingesloten in de meest onontgonnen gebieden van de Himalaya. Vlak voor het passeren van deze pas sloeg het weer om en hebben we drie dagen gewacht op wat er komen zou. De voorraden, tenten en persoonlijke goederen worden vervoerd met lastdieren en yaks en deze dieren zijn meteen de beste barometer die je tot je beschikking hebt. Blijkt een pas onmogelijk voor het dier, vergeet het dan maar als mens. Na drie dagen sneeuw en regen hadden we de keuze om terug te gaan en te kiezen voor zekerheid of door te gaan met de kans om ingesloten te raken. Na goed overleg kozen we unaniem voor het avontuur, in tegenstelling tot hetgeen onze gids op hoopte maar met goedkeuring van de hoeders van de dieren. En als die het kunnen…

Het bleek een goede keuze want na het passeren van de eerste drie 5000 meter passen hadden we prachtig weer en was alleen de hoogte en de kou nog wat de trekking zwaar maakte. Langzaam aan begon ook de vermoeidheid een rol te spelen en iedereen begon een aantal kilo’s te verliezen. Heel veel variatie in voedsel is niet mogelijk omdat de voorraden op voorhand ingekocht worden en houdbaar moet zijn. Onderweg passeerden we nederzettingen van enkele huishoudens (op de kaart stonden deze als “dorpen” en “ steden” weergegeven) waar men hoopte op overblijfselen van ons in plaats van dat wij onze voorraden aan konden vullen. Het ruilen van rijst tegen aardappelen blijkt mogelijk. De bewoners van deze nederzettingen gaan eens per jaar met alle yaks in een paar weken tijd naar de bewoonde wereld om de voorraden voor het komende jaar aan te leggen. Deze grote boodschappen gebeuren vlak voor de winter en de yakkaravanen waren juist op de terugweg richting het noorden. Iedereen wilde voor de winter terug zijn omdat na de eerste sneeuwval er geen mogelijkheid meer is om de passen over te steken.
In de wintermaanden zijn de scholen in dit gebied gesloten en is er geen ander leven mogelijk dan het dagelijkse leven in en direct rond het huis. Van groot belang dus om op tijd de voorraden voor de wintermaanden binnen te halen.

Dit leverde heel veel voordeel voor ons op omdat de yaks een spoor trokken door de sneeuw waardoor we dit niet zelf hoefden te doen, hetgeen heel veel energie bespaarde. Daarnaast was meteen duidelijk welke route we moesten lopen want de vele hopen met yak uitwerpselen leiden naar de bewoonde wereld. Het enige nadeel was dat yaks erg agressief zijn en zodra er een 100-tal yaks uit tegenover gestelde richting aankomt betekend dit een eind verderop op een heuvel klimmen en wachten totdat ze gepasseerd zijn. Op de wat smallere bergpaadjes gaf dit wat problemen omdat een yak en een muildier niet samengaan als ze elkaar moeten passeren. Dit betekende dat de muildieren of de berg opgejaagd werden of moesten afdalen tot een platter stuk waar en uitwijk mogelijkheid was. Spannende momenten want een muildier verliezen betekend niet alleen een deel van je voorraad kwijt zijn. Ieder levend wezen kan een reïncarnatie zijn van je moeder (de vader heeft geen functie in dit verhaal) en voor de Bhutanees is dit verlies heel veel groter dan de angst die wij Nederlanders hebben om onze materiele zaken kwijt te raken. Groot was onze ontzetting dan ook toen een van de muildieren een been brak. Je riskeert het als goed Budist niet dat je mogelijk je moeder hebt omgebracht. De natuur zorgt voor balans en evenredigheid en niet de mens dus het dier afmaken en uit zijn leiden verlossen was geen optie. Het dier bleef ondanks onze weerstand achter nabij een pas van meer dan 5000 meter. Hier was enkel sneeuw en ijs te vinden en het dier zou volgens de verwachting binnen een week sterven aan de kou en het gebrek aan voedsel.

Als we in de buurt van een nederzetting waren probeerden we hier zoveel mogelijk te kamperen en iets van inzage te krijgen in het dagelijkse bestaan van de bewoners. Echter waren wij de afleiding die sporadisch aan hen voorbij kwam en we werden nauwlettend gevolgd door menig stel nieuwsgierige ogen.
De Bhutanesen zijn heel toegankelijk en aangezien bijna iedereen Engels spreekt en ook wil spreken was er veel contact mogelijk en zo vrij als wij vragen mochten stellen zo vrij werden ze ook aan ons gesteld. In Bhutan waren de liefdes huwelijken nu in de meerderheid in plaats van de uithuwelijkingen, wat willen die vrouwen nu eigenlijk? Wat zoeken ze dan in een man, geld, macht? Is het in Nederland ook zo dat als je een nacht bij een meisje hebt doorgebracht je getrouwd bent? Niet? Hoeveel huwelijken zou jij gehad hebben als dat wel zo was?
Hoeveel getrouwden gaan er in Nederland scheiden en waarom dan? Waarom trouwen mensen in Nederland dan eigenlijk nog en zijn de vrouwen daar ook zo jaloers?

Zodra de zon ondergaat wordt het meteen flink kouder en rest ons om te eten en de tenten in te kruipen om warm te blijven. We liggen rond 8 uur op bed om bij zonsopkomst vroeg in de morgen de rijp van de slaapzakken te vegen en de laatste resten van de nachtelijke vrieskou te trotseren. Zodra de zon volledig op is schiet de temperatuur omhoog en zijn de flessen sunblock de enige mogelijkheid om bescherming te krijgen. Op deze hoogte en met deze extreme temperatuurswisselingen heeft iedereen last van zijn luchtwegen en iedere jaszak bevat zakdoeken en strepsils.

Na drie weken steken we de Rinchenzoe-la pas, 5390 meter, over en met deze oversteek hebben we de hoogste pas gehad en de garantie om wat het weer ook doet de bewoonde wereld te kunnen bereiken. Vol trots, euforie en stiekem een beetje opluchting hangen we voor de laatste keer de gebedsvlaggen op boven op de pas. Nadat het omni padni hum is opgezegd is het aan de wind om onze gebeden mee te voeren naar de goden en tot uitvoering te laten komen. Bij het oversteken van iedere pas is er gebeden voor goed weer en voorspoed en bij deze pas moest er gedankt worden voor de ontvangen voorspoed. Mooie respectvolle rituelen die met respect en eerbiediging voor de natuur en het aardse worden uitgevoerd en hoofdzakelijk in de mens zelf plaats vinden. Een moment van rust en stilte waarin langzaam het besef binnen komt dat we deze ongelooflijk zware maar zo ontzettend mooie trekking hebben volbracht! Wat rest is drie dagen afdalen om de bewoonde wereld te bereiken en van de luxe van een douche, schone kleren en een echt bed te gaan genieten. Om nog niet te spreken over het eten en drinken wat in grote variatie en hoeveelheden beschikbaar zal zijn!

Marije Meeuwes