Mogelijke gevaren van wandelen in de bergen

In het zojuist verschenen boek van Robert Steenmeijer, Handboek Alpiene gevaren voor klimmers, toerskiërs en wandelaars, valt te lezen dat de meeste ongelukken in de bergen onder bergwandelaars gebeuren en dus niet onder klimmers. Daarom een artikel over wat ik zelf zoal gezien en meegemaakt heb aan gevaren voor wandelaars in de bergen.

Te moeilijke routes
Nog niet zo lang geleden beklom ik samen met een vriend de Pedraforca, een beroemde berg vlakbij de Catalaanse Pyreneeën. Hoewel de tocht eigenlijk als een (middel)zware bergwandeltocht in de boeken staat was het enorm druk die dag (een zaterdag). Het eerste stuk van de route gaat dwars door het bos en vervolgens richting via een brede geul naar een zadel naast de eigenlijke toppen van de berg. Daarna begint pas de echte klim: een flink stuk klauteren waarbij zowel handen als voeten gebruikt moeten worden en hier daar behoorlijk spannende stukken moeten worden afgelegd. Bovenaan de eerste subtop zat een meisje op de rotsen met opgetrokken knieën. Haar armen waren om haar benen geslagen en ze zat zachtjes te huilen. Tegelijkertijd stond een jongen (haar vriend?) aan haar arm te trekken terwijl hij meerdere keren duidelijk maakte dat ze nu toch echt verder moesten. Bij navraag bleek dat het meisje geen stap meer kon verzetten van angst. Ze was inmiddels meerdere keren uitgegleden door onvaste tred en haar vriend dacht dat het allemaal wel beter zou zijn als ze de top maar gehaald hadden (!). Niet alleen wij, maar ook enkele omstanders hebben beiden aangeraden om toch vooral de top te vergeten en juist voor de makkelijkste route naar beneden te kiezen. Later die dag zagen we het paar beneden bij de hut op het gras zitten: het meisje met dikke rode ogen van het huilen, de jongen met een lang gezicht omdat ze terug hadden moeten gaan. Schijnbaar snapte hij niet dat het meisje de top wellicht nooit zonder verdere ongelukken gehaald zou hebben (laat staan de vrij spannende afdaling via een enorme puinhelling aan de andere kant van de top).

Gebrek aan of slecht materiaal
Ruim een jaar geleden beklom ik samen met mijn vrouw de Pico de Salvaguardia, nabij Benasque in de Spaanse Pyreneeën. Hoewel deze tocht nauwelijks moeilijk is, vraagt hij af en toe wel om een goede concentratie. Op sommige stukken is er zelfs een ketting gespannen omdat het pad anders té spannend zou zijn. Eenmaal op de top aangekomen heb je een schitterend uitzicht over zowel de vallei van de Aneto (de hoogste berg van de Pyreneeën) en de Franse kant van de Pyreneeën. Vlakbij de top zat echter een paar dat niet echt aan het genieten was van het uitzicht: het meisje had slechts één schoen aan, de andere voet bleek enorme pijn te doen door een blaar die tijdens de beklimming ontstaan was. Niet gehinderd door enige EHBO-kennis had ze besloten haar schoen maar uit te doen en haar voet een beetje in de koude wind te houden. Dat zou wel moeten helpen, want pleisters (laat staan een EHBO-set) hadden ze niet meegenomen. Ze was de top immers op gympen opgelopen en had niet gedacht dat ze tegen problemen aan zouden lopen. Gelukkig had ik zelf wel een EHBO-set bij me en hebben we haar kunnen helpen door de blaar schoon te maken en middels een dikke Compeed pleister en tape te kunnen afplakken. Terwijl wij vervolgens genoten van zelfgebakken pannenkoeken hinkten zij en haar vriend langzaamaan alvast naar beneden.

Het weer
Ruim vier jaar geleden liep ik een stuk van een GR-route samen met mijn vrouw. We liepen die dag op de Montsec ('droge berg') en het was behoorlijk warm. Het begin van de route bestond uit een fikse klim van ongeveer een kilometer in afstand, waarbij er een behoorlijk hoogteverschil moest worden overwonnen. Zonder verder aan de warmte te denken liep ik mijn (aan de warmte gewend zijnde) Catalaanse vrouw achterna, zonder onderweg te stoppen om even iets te drinken. Na ruim drie kwartier stevig doorlopen werd het zwart voor mijn ogen en ging ik bijna neer: ik had totaal geen rekening gehouden met feit dat het warme weer om een iets andere aanpak vroeg dan tijdens de tochten die ik nog gewend was van de Belgische Ardennen. Gelukkig hadden we meer dan genoeg water bij ons en was het een kwestie van even uitrusten om weer bij te komen. Later op de betrok de lucht echter en werd het steeds donkerder. Wij hadden van de campingbaas al begrepen dat het in de namiddag zou kunnen gaan regenen, dus hadden we de route zo gekozen dat we na de middag alleen nog maar op 4x4-tracks hoefden te lopen en dus geen steile paadjes meer tegen zouden komen. Ook hadden we beiden regenkleding bij ons, ondanks dat het die ochtend kraakhelder was bij vertrek. Toen we bijna terug op de camping waren, kwamen we een echtpaar tegen met twee kinderen. Ook zij waren gaan wandelen, maar alleen de vader had een klein dagrugzakje op zijn rug met daarin de resten van de lunch die zie die middag hadden genuttigd in de bergen. Ze waren inmiddels zwaar doorweekt en al lang blij dat het niet onweerde of erger.

Geen of een slechte kaart
Afgelopen jaar beklom ik de Matagalls, een berg vlakbij de Catalaanse kust ten noorden van Barcelona. Het was iets bewolkt toen we aan de klim begonnen en ik had naast het meenemen van mijn kompas, kaart en hoogtemeter voor de zekerheid ook enkele waypoints opgeslagen in mijn GPS. Éénmaal op de top was de bewolking inmiddels omgeslagen in een dichte laag mist waardoor je slechts enkele tientallen meters zicht hebt. Op zich geen probleem als het pad duidelijk gemarkeerd is, maar dat is nu juist op de top van de Matagalls niet het geval. Op basis van een peiling met het kompas liepen we richting het pad dat we naar beneden wilden volgen toen twee heren ons staande hielden: of we wellicht de weg wisten naar ene bepaald dorp in de buurt. Een blik op de kaart leerde ons (en de verbaasde heren) dat het dorp ruim 15 kilometer verderop lag en ze in de verkeerde richting gelopen hadden. In de dichte mist hadden ze geen idee gehad in welke richting ze liepen en een kaart of kompas hadden ze niet. Gelukkig had ik een kopie van onze kaart bij me (mijn vrouw draagt bijna altijd een kopie van het origineel dat ik bij me draag of andersom) en kon ik hen verblijden met zowel de kaart als een beschrijving over hoe zij het makkelijkst bij het dorp zouden kunnen komen. Het feit dat de temperatuur inmiddels meer dan 10 graden was gedaald en het waarschijnlijk binnen een uur ook zou gaan regenen hielp niet echt om de heren een beter gevoel over hun situatie te geven. Zij hadden immers niets anders bij zich dan een halve liter fles water!

Zo maar wat voorbeelden
Bovenstaande waargebeurde(!) voorbeelden illustreren zomaar wat van de gevaren die je als wandelaar kunt lopen in de bergen. Maar er zijn er veel meer, variërend van groepsdruk die zorgt voor gevaarlijke situaties als niet iedereen dezelfde conditie of ervaring heeft tot het niet rekening houden met mogelijke ongelukken (verstuiken van een enkel, uitglijden over sneeuw, etc.) die de situatie volledig kunnen veranderen. Helaas zal vaak de praktijk uitwijzen of je daadwerkelijk goed beslagen aan de wandel ging. Toch leer je op elke tocht weer wat nieuws en kun je je ook middels cursussen (weerkunde, navigatie, EHBO) wapenen tegen het maken van overbodige fouten. Zelf heb ik inmiddels redelijk wat domme dingen gedaan waar ik (voor zover ik dat voor mezelf kan zeggen) wat van heb geleerd. De toekomst zal het uitwijzen...

Links
Eerstehulp.nl (EHBO-cursussen)
SNP Outdoorschool (Cursus bergwandelen)
Alpha Team (Oriëntatie, kaart en kompas)
Meteo Consult (Meteorologie voor bergsporters)
Wat had er kunnen gebeuren…?