Home » Thema-artikelen » Koken op open vuur

Koken op open vuur

Er zijn legio branders op de markt verkrijgbaar om te gebruiken met gas of vloeibare brandstoffen. Toch kiezen sommige buitensporters ervoor om te koken op vuur. Er zijn er die het uit overtuiging doen, omdat ze zich zo dichter bij de natuur voelen. En er zijn er die het gewoon ‘romantischer’ vinden om bij een knapperend vuurtje te kunnen koken. Dit artikel bespreekt enkele mogelijkheden.

Pan boven het vuur hangen

Waarschijnlijk de bekendste manier van koken op open vuur is dat van de driepoot met een pan die boven het vuur hangt. Tegelijkertijd is dit ook een van de lastigere manieren om te koken op vuur, want niet alleen moet je een stabiele, en redelijk vuurvaste standaard hebben om je pan aan op te hangen, maar ook maken veel mensen fouten bij het aanmaken van het vuur. Zo zijn de vlammen al snel te hoog, waardoor de standaard vlam vat of is het vuur te ‘open’ zodat er enorm veel warmte verloren gaat dankzij de wind en het dus veel langer duurt voordat het eten gaar is. Deze manier van koken boven vuur vraagt dan ook om een redelijke vaardigheid en behoorlijk wat geduld. Bovendien moet je pan er goed tegen kunnen om zo boven het vuur te hangen. Kunststof handgrepen zijn dus uit den boze. Beter kun je dan kiezen voor een zogenaamde Billy Can.

Lapland Fire

At Flierman mailde nog een suggestie, het Lapland Fire: "Ik heb in 2003 een 12 daages trektocht gemaakt door een gebied in Alaska. We waren met ons vieren waaronder een Zweed en een Fin. We hadden eten van globetrotter bij ons en er werd veel gevist (zalm). Het koken deden we elke keer op houtvuur en dan op een zogenaamd Lapland fire. Twee boomstammen tegen elkaar en daar tussen met fijne takjes een vuur stoken. De binnenkant van de twee boomstammen gaat branden en op de stammen kunnen diverse pannetjes gezet worden. Ideaal systeem. De Finnen deden dat veel tijdens de oorlog met de Russen. Deze manier van vuurstoken viel niet zo op (het vuur zit tussen de twee stammen). De Russen zelf hadden altijd grote vuren waardoor ze goed te vinden waren."

Stok boven het vuur hangen

Bij elke scoutingvereniging doen ze het volgens mij minimaal eens in de maand: marshmallows of stokbrood bakken met een spies/stok boven een vuurtje. Naar mijn idee is dit de gezelligste manier van koken, want iedereen houdt zijn eigen stokje boven het vuur en zit daardoor in een kring. Uiteraard snappen de meer geoefende scouts/buitensporters al snel dat je de stok ook gewoon vast kunt zetten in de grond met een paar stenen, zodat je ondertussen iets anders kunt doen. Ook hierbij is het belangrijk dat je een stok hebt die redelijk vuurvast is, omdat je anders de kans loopt dat je stokbroodje of marshmallow in het vuur valt voordat deze gaar is. De truuk van het goed koken op deze manier zit ‘m in de afstand tussen eten en vuur. Als je te dichtbij zit heb je al snel eten dat aan de buitenkant is verkoold, terwijl de binnenkant nog niets eens gaar is. Zit je te ver weg, dan heb je een lamme arm en een knorrende maag, terwijl de anderen al lang aan het eten zijn.

Koken op hete kolen/stenen

Krijg je meer ervaring met koken op vuur, dan ga je inzien dat het koken op hete kolen of stenen de meest efficiënte manier is om op ‘open vuur’ te koken. Een pan (voorzien van een stuk aluminiumfolie ter bescherming) kan zonder problemen tussen de hete kolen worden geplaatst, terwijl ook stenen die dichtbij het vuur hebben gelegen ideale bakplaten kunnen vormen. Ook kun je eten in een stuk aluminiumfolie of natte bladeren wikkelen en vervolgens op de kolen leggen om zo langzaam gaat te sudderen. Dit is bijvoorbeeld de mooiste beloning na een dag lang kajakken, waarbij je tijdens de laatste 10 minuten een lijntje hebt uitgelegd en zo bij aankomst je eigen gevangen vis kunt grillen. Het bakken op hete kolen lijkt uiteraard het meest op het grillen op de barbecue thuis. Als je zin en ruimte hebt, kun je uiteraard zelf ook zo’n grillrooster meenemen op je tocht. Met een beetje handigheid heb je zo een outdoor barbecue in elkaar gezet. En als je platte stenen aan de zijkant van je barbecue gebruikt, kun je deze prima gebruiken om bijvoorbeeld een pannetje met water op te zetten voor een kop koffie. Let daarbij overigens wel op de veiligheid: vochtige stenen kunnen uit elkaar spatten als deze te snel worden verhit.

Houtbranders: Stratus Trailstove

Op deze site is de Stratus Trailstove al eerder aan bod geweest op het prikbord. Het is een kleine metalen brander die ongeveer de grootte heeft van een groenteblik. Dit blik is zo ontworpen dat de brandstof (stukjes hout) direct de pan verwarmen, maar tegelijkertijd van onderen een goede aanvoer van zuurstof krijgt. Daardoor brandt de brander behoorlijk efficiënt en kun je binnen mum van tijd een soepje eten. Voorwaarde voor een goede aanvoer van zuurstof is uiteraard dat er een beetje wind staat. Je moet de brander dan ook altijd zo in de wind zetten dat deze maximaal kan profiteren van die wind (dus met het grote gat van de wind weg!). Staat er niet genoeg wind, dan kun je zelf voor zuurstof zorgen dankzij een blaastube die aan de brander is gekoppeld. Het voordeel van de Trailstove is uiteraard het feit dat je geen gas of andere brandstof met je mee hoeft te nemen. Dat is tegelijkertijd echter ook een nadeel als je onder zeer natte omstandigheden rondtrekt en dus moeite hebt met het vinden van brandstof in de natuur. Het lage gewicht (420 gram) maakt echter veel goed.

Houtbranders: Kelly Kettle

In het oude Ierland kwamen de vissers met hun eigen brander op de proppen om een kop warme thee te kunnen zetten: de Kelly Kettle. Ook wel Vulcano Kettle genoemd. De Kelly Kettle lijkt sterk op een melkbus, maar dan met een extra uitgang aan de zijkant. Deze brander brandt op nagenoeg alle soorten brandbare materialen die je er maar in wilt stoppen. Hij was oorspronkelijk bedoeld om alleen water in te koken. Dit water werd in de dubbele wand gegoten, zodat het over de volle lengte van de brander werd verwarmd. Daardoor gaat de verwarming behoorlijk snel en heb je al snel een liter kokend water. Vervolgens doe je de deksel op de ‘schoorsteen’ en giet je het kokende water in een mok of pan. Tegenwoordig zijn er ook speciale panhouders voor de Kelly Kettles, waardoor ze veelzijdiger in het gebruik worden. Nu kun je immers ook direct een potje koken op de brander of bijvoorbeeld een vis of stuk vlees bakken. Daardoor is de Kelly Kettle ook populairder geworden onder trekkingsorganisaties die vanuit een basiskamp dagtochten ondernemen. De Kelly Kettle is immers niet direct een brander die je snel in je rugzak zult proberen mee te nemen.

Om over na te denken

Zoals gezegd kiezen buitensporters om de meest uiteenlopende redenen om op een vuur te koken in plaats van gebruik te maken van een ‘standaard’ brander die op gas of vloeibare brandstof brandt. Onafhankelijk zijn van een blikje gas of benzine is natuurlijk prima, maar je kunt je afvragen hoe prima dat is als je het koud hebt, nat bent en vervolgens nog eerst brandhout moet zoeken om je potje te kunnen koken. Bovendien vergeten veel mensen de etiquette als het gaat om het zoeken van brandhout: breek nooit takken van een boom af en probeer het hout verspreid te verzamelen en dus niet direct bij de tent of in/om het kamp. Een ander aspect om rekening mee te houden is het risico van bosbranden. In veel landen is het maken van open vuur verboden en in sommige streken/seizoenen zelfs streng verboden. In dat laatste geval moet je niet alleen aan geldboetes denken, maar mogelijk ook aan gevangenisstraf. Mensen onderschatten vaak de kracht van een klein smeulend hoopje. Ze laten het nasmeulen als ze gaan slapen of laten het zelfs zo achter als ze verder trekken. Draait de wind, trekt deze aan of loopt er per ongeluk een nieuwsgierig dier in de omgeving, dan kan het smeulend hoopje al snel veranderen in een groot vuur met alle gevolgen van dien. Ga je dus op open vuur koken, weet dan wat je doet!